Najbardziej zagrożone udarem mózgu są osoby powyżej 60. roku życia, które
mają nadciśnienie, miażdżycę naczyń albo migotanie przedsionków.
Czynnikiem sprzyjającym jest palenie papierosów, a także nadużywanie
alkoholu, otyłość i brak ruchu. Jednak udar mózgu może przytrafić się nawet
osobom aktywnym fizycznie i starającym się odżywiać zdrowo.
Czy młoda osoba może mieć udar?
Tak, młoda osoba może mieć udar, choć często uznaje się, że jest to mniej prawdopodobne niż u osób starszych. W rzeczywistości, około 10-15% wszystkich udarów występuje u osób poniżej 45 roku życia. Udar mózgu może wystąpić nawet u osób w wieku 20-30 lat, a jego przyczyny mogą różnić się od tych, które są typowe dla osób starszych. Częściej są one związane z rzadkimi lub specyficznymi czynnikami, takimi jak wady serca, zaburzenia krzepnięcia, choroby zapalne naczyń czy stosowanie narkotyków. Młode osoby mogą także doświadczać udaru z powodu urazów, na przykład w wyniku pęknięcia tętniaka.
Udar mózgu u młodych i wysportowanych osób, czyli syndrom Sharon
Stone
Przypadek tej znanej aktorki amerykańskiej jest na tyle nietypowy, że doczekał się
potocznego określenia – „syndrom Sharon Stone”. W 2001 roku aktorka ma 43 lata i
stara się wieść w miarę zdrowy styl życia. Zwraca uwagę na dietę i jej waga jest
prawidłowa, regularnie też uprawia jogging. Przygotowuje się nawet do maratonu
charytatywnego. Nic nie wskazuje na to, że może mieć poważne problemy zdrowotne
zagrażające jej życiu. Pierwszym zwiastunem, że dzieje się coś niedobrego okazuje
się potężny ból głowy, który utrzymuje się przez kilka dni. Jednocześnie Stone nie
czuje się zbyt dobrze. To nie przeszkadza jej w codziennym rytuale biegowym,
jednak prosto z trasy ląduje na pogotowiu, a tam słyszy, że jej mózg krwawi. Po
jakimś czasie traci przytomność. Kiedy ją odzyskuje, to dowiaduje się, że przeszła
udar mózgu krwotoczny, czyli wylew krwi do mózgu z powodu pęknięcia tętnicy
kręgowej. Jej szansa na przeżycie wynosiła zaledwie 5%! Ma paraliż lewej nogi,
przez długi czas nie słyszy na jedno ucho. Aktorka od nowa uczy się też czytać i
mówić bez jąkania. Co więcej, zostaje z tym sama, ponieważ mąż odchodzi.
Rehabilitacja po udarze krwotocznym, odzyskiwanie funkcji poznawczych i
dochodzenie do pełnej sprawności trwa niemal trzy lata, ale jeszcze przez wiele
kolejnych ma ogromne problemy z zapamiętaniem nawet stosunkowo niedługich
kwestii.
Udar mózgu u biegaczy
Przypadek Sharon Stone dowodzi, że udar mózgu może przydarzyć się tak
naprawdę każdemu. Lekarze mówią o takich sytuacjach, kiedy pacjenci trafiają do
szpitala z wylewem spowodowanym zbyt agresywną ruchomością szyi podczas
uprawiania sportu, w wyniku której pęka ściana tętnicy kręgowej lub wewnętrznej
szyjnej. To właśnie przytrafiło się aktorce – wytężony trening biegowy skutkował
pęknięciem tętnicy kręgowej. Nie ma w tym nic dziwnego, ponieważ tętnice szyjne u
osób biegających podlegają powtarzalnym i wielokrotnym mikrourazom, szczególnie
w odcinku naczynia przechodzącym z szyi do czaszki poprzez dość wąski otwór w
kości. Odcinek ten nieustannie jest osłabiany w wyniku ruchów głowy do przodu i do
tyłu. Największe zagrożenie występuje wśród biegaczy długodystansowych,
ponieważ tego typu ruchów głowy wykonują tysiące. Oczywiście nie oznacza to, że
każda osoba biegająca dostaje wylewu krwi do mózgu, ale warto mieć na uwadze
zagrożenie i od razu reagować w razie pojawienia się niepokojących symptomów.
Objawy udaru podczas biegu mogą być różne. Znane są przypadki, kiedy biegacz
nagle przestał widzieć na jedno oko albo ma zaburzenia czucia. To z reguły
przemijający atak niedokrwienny, który występuje nagle i samoistnie ustępuje.
Jednak nigdy nie należy tego typu objawów bagatelizować, ponieważ często
zwiastują nadejście pełnoobjawowego udaru mózgu.
Na podobne problemy narażeni są zwolennicy jazdy kolejką górską. Główną atrakcją
są nagłe przyspieszenia, które skutkują gwałtownymi ruchami głową przy praktycznie
każdej zmianie kierunku jazdy. O ile tułów i nogi są dokładnie zabezpieczone, to
głowa już niekoniecznie. Stąd właśnie przypadku udaru mózgu wywołane
rozwarstwieniem tętnicy kręgowej.
Udar mózgu, jako skutek określonych zachowań
W pierwszej chwili można się mocno zdziwić, ale udar mózgu zdarza się osobom
ucinającym sobie drzemkę podczas lotu samolotem czy jazdy samochodem, jako
pasażer. Jednak okazuje się, że spanie w pozycji siedzącej bez dobrej stabilizacji
głowy jest drugą co do częstotliwości przyczyną rozwarstwienia tętnicy kręgowej.
Taka sytuacja może wystąpić podczas długiej podróży, kiedy głowa zwisa
bezwładnie nad klatką piersiową, co zmienia ukształtowanie kręgosłupa. W efekcie
kręgi szyjne mocno uciskają i tym samym osłabiają ścianę tętnicy. Może więc dojść
do jej pęknięcia.
Narażeni na rozwarstwienie tętnicy kręgowej i w konsekwencji udar mózgu są
również kelnerzy. Jak to możliwe? Niebezpieczeństwo wynika z noszenia dużych tac
na ramieniu, co wymusza nienaturalne i silne boczne odchylenie głowy.
Udar mózgu, jako następstwo rozwarstwienia tętnicy
Warto podkreślić, że lekarze nie są w stanie precyzyjnie określić, dlaczego udar
mózgu pojawia się jedynie u niektórych osób biegających czy śpiących na siedząco.
Jedna z teorii sugeruje skłonności wrodzone do zmniejszonej wytrzymałości ściany
naczyniowej. Z kolei inni lekarze sądzą, że kumulacja wielokrotnych mikrourazów
prowadzi do pęknięcia ściany naczyniowej i to nawet zdrowych naczyń. Przy
zwężeniu mniejszym niż 70% w zasadzie nie dochodzi do zaburzeń przepływu krwi
do mózgu, a objawy niedokrwienia mózgu pojawiają się, kiedy to zwężenie
przekracza 70%. Jednak trzeba mieć świadomość, że każde zwężenie, nawet to
najmniejsze, powoduje powstawanie drobnych skrzeplin przyściennych – te zaś
urywają się i płyną do mózgu, zatykając jednocześnie drobne tętnice. W ten sposób
pojawiają się ogniska niedokrwienia mózgu, co może doprowadzić do udaru
mózgu.
Osoby z rozwarstwioną tętnicą szyjną mogą narzekać na bóle szyi i głowy. Bardzo
częste są również zaburzenia pola widzenia – tak się dzieje, kiedy skrzepliny
gromadzą się w naczyniach siatkówki. Opadnięcie kącika ust lub zaburzenia czucia
pojawiają się natomiast przy ogniskach niedokrwiennych w płatach skroniowych,
czołowych lub ciemieniowych.
Zmiany niedokrwienne w móżdżku lub płatach potylicznych powstają w przypadku
rozwarstwienia tętnicy kręgowej. Najczęściej wtedy pojawiają się zaburzenia
widzenia, zaburzenia równowagi i zawroty głowy.
Nigdy nie należy bagatelizować wspomnianych objawów i najlepiej od razu zgłosić
się do lekarza, aby nie dopuścić do udaru mózgu. Jak widać, udar mózgu
niekoniecznie dotyczy wyłącznie osób starszych i z określonymi dolegliwościami, jak
nadciśnienie czy migotanie przedsionków, ale może dotknąć nawet młodych, którzy
prowadzą zdrowy tryb życia.
Od czego można dostać udaru w młodym wieku?
Udar mózgu w młodym wieku (20-30 lat) występuje rzadziej niż u osób starszych, ale nie jest niemożliwy. Przyczyn udaru u młodych osób może być wiele, a najczęstsze z nich to:
- Wady genetyczne i sercowo-naczyniowe:
- Wady wrodzone serca (np. ubytek przegrody międzyprzedsionkowej lub międzykomorowej, zespół Eisenmengera) mogą prowadzić do powstawania skrzeplin, które mogą trafić do mózgu i wywołać udar.
- PFO (otwór owalny drożny), czyli niewielki otwór w sercu, który może prowadzić do przemieszczenia skrzepliny z krążenia żylnego do tętnic, a stamtąd do mózgu.
- Zaburzenia krzepnięcia krwi:
- Choroby takie jak zespół antyfosfolipidowy, trombofilia czy niedobór białek C i S mogą zwiększać ryzyko powstawania zakrzepów, które mogą prowadzić do udaru.
- Migreny z aurą:
- Osoby z migrenami, zwłaszcza z aurą, są bardziej narażone na ryzyko udaru mózgu, zwłaszcza jeśli jednocześnie palą papierosy lub stosują doustne środki antykoncepcyjne.
- Choroby zapalne naczyń (vasculitis):
- Młode osoby z chorobami autoimmunologicznymi, takimi jak toczeń rumieniowaty układowy, mogą mieć zapalenie naczyń, co zwiększa ryzyko udaru.
- Zakażenia:
- Ciężkie zakażenia, szczególnie bakteryjne, mogą prowadzić do zapalenia wsierdzia i tworzenia skrzeplin, które mogą powodować udar.
- Substancje psychoaktywne:
- Narkotyki, zwłaszcza kokaina, amfetamina i inne stymulanty, mogą prowadzić do gwałtownego skurczu naczyń krwionośnych, zwiększając ryzyko udaru. Substancje te mogą powodować zarówno niedokrwienie, jak i udar krwotoczny.
- Choroby naczyń mózgowych:
- Dysplazja włóknisto-mięśniowa i inne wrodzone lub nabyte choroby naczyń mogą prowadzić do zaburzeń przepływu krwi, zwiększając ryzyko udaru.
- Czynniki stylu życia:
Palenie papierosów, nadużywanie alkoholu, otyłość i brak aktywności fizycznej mogą przyczyniać się do powstawania miażdżycy już u młodych osób, co może prowadzić do udaru.
Udar w młodym wieku – rokowania
Rokowania po udarze mózgu u młodych osób mogą być lepsze niż u osób starszych, głównie ze względu na ogólnie lepszą kondycję fizyczną i większe zdolności do regeneracji układu nerwowego. Niemniej jednak, ciężkość udaru i jego przyczyna są kluczowymi czynnikami, które wpływają na rokowanie.
- Udar niedokrwienny: Młodsze osoby, które doznały udaru niedokrwiennego, często mają lepsze rokowania, zwłaszcza jeśli udar zostanie szybko rozpoznany i leczony, na przykład za pomocą trombolizy lub trombektomii.
- Udar krwotoczny: Rokowania po udarze krwotocznym są zwykle gorsze, ale nadal istnieje szansa na powrót do zdrowia. Znaczenie ma tutaj wielkość krwotoku i to, jak szybko pacjent otrzyma pomoc.
- Rehabilitacja: Proces rehabilitacji może być długi i wymagać intensywnych ćwiczeń, aby przywrócić pełną sprawność ruchową i poznawczą. Młode osoby są zdolne do odzyskania funkcji neurologicznych, chociaż nie zawsze powrót do pełnej sprawności jest możliwy.
Należy jednak pamiętać, że udar w młodym wieku może prowadzić do długotrwałych konsekwencji, takich jak:
- Problemy z pamięcią, koncentracją i inne deficyty poznawcze.
- Problemy motoryczne, takie jak niedowłady czy porażenia.
- Ryzyko kolejnych udarów, jeśli nie zostaną zidentyfikowane i leczone pierwotne przyczyny.
Udar w wieku 20, 25 i 30 lat – czy to możliwe?
Tak, udar w wieku 20, 25 czy 30 lat jest możliwy, choć w tej grupie wiekowej występuje rzadziej niż u osób starszych. W młodym wieku przyczyny udaru różnią się od tych, które dominują w starszych grupach wiekowych. Wady wrodzone serca, zaburzenia krzepnięcia krwi, migreny z aurą, urazy (np. rozwarstwienie tętnicy szyjnej), choroby zapalne naczyń oraz stosowanie substancji psychoaktywnych (takich jak kokaina czy amfetamina) mogą zwiększać ryzyko udaru. Ponadto, czynniki stylu życia, takie jak palenie papierosów, otyłość czy stosowanie hormonalnych środków antykoncepcyjnych, również mogą prowadzić do rozwoju udaru w młodym wieku. Ryzyko to zwiększa się, jeśli występują współistniejące choroby, takie jak nadciśnienie czy cukrzyca, nawet w tak młodym wieku.