Spastyczność po udarze
Udar mózgu to wydarzenie, które pojawia się bez ostrzeżenia i w chwilę zmienia życie chorego oraz jego bliskich. Nikt nie jest w stanie się na niego przygotować, a skutki wymagają szybkiego przeorganizowania dotychczasowego życia. Jednym z najczęstszych i najbardziej uciążliwych efektów udaru jest spastyczność. Na szczęście, istnieją sposoby leczenia i rehabilitacji, które mogą pomóc w zmniejszeniu skutków i poprawie jakości życia
Czym jest spastyczność poudarowa? Spastyczność to nadmierne napięcie mięśni będące skutkiem uszkodzenia mózgu lub rdzenia kręgowego. W przypadku osób po udarze, spastyczność często pojawia się po tym, jak mózg przestaje kontrolować prawidłowo funkcje mięśni. Może to dotyczyć różnych części ciała, najczęściej rąk i nóg.
Codzienne czynności takie jak ubieranie się czy jedzenie – mogą wymagać pomocy innych.
Spastyczność nóg jest jednym z najczęstszych skutków udaru, który wpływa na możliwości poruszania się. Napięcie mięśniowe w nogach może być tak silne, że osoba po udarze ma trudności z normalnym chodzeniem. Mięśnie stają się sztywne, a ruch staje się ograniczony i bolesny. Często dochodzi do charakterystycznego sposobu poruszania, znanego jako chód koszący.
Jak wygląda chód koszący? Chód koszący jest typowym sposobem poruszania się u osób zmagających się ze spastycznością nóg po udarze. Wynika z trudności w kontrolowaniu jednej lub obu nóg, szczególnie tych po stronie dotkniętej paraliżem. Osoba po udarze nie jest w stanie unieść stopy w naturalny sposób. W efekcie noga nie podnosi się prosto do góry, lecz zostaje przeciągnięta po podłożu w łukowatym, półkolistym ruchu.
Jak się czuje osoba zmagająca się ze spastycznością poudarową?
Osoby, które zmagają się ze spastycznością po udarze, często opisują swoje ciało jako „nieposłuszne” i „oporne na ruch”. Typowe odczucia, o których mówią pacjenci, to:
- Zablokowanie ruchu: Chorzy często opisują swoje mięśnie jako „ciągle napięte” i „oporne”. Próba wyprostowania ręki czy nogi spotyka się z wewnętrznym oporem, jakby mięśnie same nie pozwalały na pełny ruch. To uczucie prowadzi do dużej frustracji, szczególnie gdy chory pamięta, jak proste były te czynności przed udarem.
- Ustawienie kończyn: Spastyczność najczęściej dotyczy ręki i nogi. W przypadku ręki często widzimy, że ramię i łokieć są przyciśnięte do tułowia, a ręka zgięta w stawie łokciowym. Dłoń jest zwykle mocno zaciśnięta w pięść, co sprawia, że nawet podstawowe czynności, takie jak mycie rąk czy obcięcie paznokci, stają się bolesne i wręcz niemożliwe do wykonania.
- Problemy z chodzeniem: osoby po udarze często mają trudności z poprawnym postawieniem stopy na ziemi. Z powodu nadmiernego napięcia mięśniowego stopa może ustawić się w tzw. pozycji końsko-szpotawej – co oznacza, że stopa opada, pacjent opiera się na palcach i na zewnętrznej krawędzi stopy, co powoduje ból i trudności z chodzeniem. Noga wydaje się być „za długa”, a stawianie kroków staje się męczące i bolesne.
- Bolesne palce u stóp: Często u pacjentów dochodzi do deformacji palców, tzw. palców młotkowatych, gdzie paznokcie dosłownie wbijają się w podłoże podczas chodzenia, co powoduje dodatkowy ból.
Wszystkie te objawy wpływają na jakość życia pacjenta. Każdy ruch staje się wyzwaniem, a uczucie bezsilności często prowadzi do frustracji i braku motywacji do rehabilitacji. Osoby po udarze często czują się „uwięzione” we własnym ciele, co tylko podkreśla znaczenie wsparcia bliskich.
Możliwości leczenia spastyczności po udarze
Choć spastyczność po udarze jest trudna do kontrolowania, istnieją różne metody leczenia, które mogą pomóc pacjentowi. Poznanie rozwiązań i sposobów rehabilitacji wpływa na komfort psychiczny pacjenta, który widzi szansę na poprawę swojego stanu zdrowia.
1. Rehabilitacja ruchowa
Podstawą leczenia spastyczności po udarze jest fizjoterapia. Jednym z najważniejszych ćwiczeń, są te mające na celu poprawę kontroli nad ciałem. Rehabilitacja poudarowa powinna odbywać się regularnie przez kilkanaście tygodni.
Do podstawowych metod zaliczamy regularne rozciąganie, które zmniejsza napięcie mięśniowe i poprawia zakres ruchu w stawach. Dla pacjentów z ręką spastyczną zalecamy delikatne rozciąganie ramienia, łokcia i nadgarstka, co pomaga zmniejszyć skurcze i zwiększyć elastyczność. Dodatkowo wzmacnianie osłabionych mięśni przeciwdziała spastyczności, poprawiając kontrolę nad ruchem. Ćwiczenia te powinny być wykonywane pod okiem fizjoterapeuty, który dostosuje je do aktualnych możliwości pacjenta.
2. Terapia botulinowa
Jednym z najczęściej stosowanych nowoczesnych rozwiązań jest terapia toksyną botulinową (botox). Polega ona na wstrzyknięciu botuliny w nadmiernie napięte mięśnie, co powoduje ich rozluźnienie na pewien okres czasu (zwykle kilka miesięcy).
Terapia ta jest szczególnie skuteczna w przypadku spastyczności nóg oraz rąk, gdzie nadmierne napięcie mięśni prowadzi do bólu i trudności w poruszaniu się. Botox może pomóc pacjentowi w powrocie do naturalnych ruchów oraz ułatwić rehabilitację.
3. Leki doustne
W niektórych przypadkach lekarz może przepisać leki rozluźniające mięśnie. Ich celem jest zmniejszenie napięcia mięśniowego i bólu.
Leki te są często stosowane w połączeniu z rehabilitacją, ponieważ same nie usuwają przyczyny problemu, ale znacząco ułatwiają ćwiczenia i codzienne życie.
4. Terapia zajęciowa
Terapia zajęciowa pomaga pacjentom w nauce, jak radzić sobie z codziennymi czynnościami pomimo spastyczności. Terapeuci uczą pacjentów nowych sposobów wykonywania zadań, takich jak ubieranie się, jedzenie czy higiena osobista, korzystając z pomocy specjalnych narzędzi lub technik.
Na przykład osoby z ręką spastyczną mogą uczyć się korzystania z narzędzi ułatwiających chwytanie przedmiotów lub specjalnych uchwytów do sztućców. W przypadku spastyczności nóg terapeuci zajmują się nauką chodzenia z pomocą chodzików czy kul.
5. Zabiegi chirurgiczne
W skrajnych przypadkach, gdy inne metody nie przynoszą wystarczających rezultatów, możliwe jest zastosowanie zabiegów chirurgicznych. Jednym z takich zabiegów jest selektywna rizotomia grzbietowa, polegająca na przecięciu wybranych nerwów odpowiadających za nadmierne napięcie mięśniowe. Choć zabieg jest bardziej inwazyjny, może przynieść upragnioną ulgę w przypadku bardzo silnej spastyczności.