Postępowanie z chorym po udarze mózgu – podstawowe zasady

Po udarze mózgu – co dalej?

Hospitalizacja jest zaledwie pierwszym krokiem, a udar mózgu zawsze wymaga dalszego leczenia i często naprawdę długiej rehabilitacji. Każdy pacjent dostaje po wyjściu ze szpitala tzw. wypis, czyli zalecenia lekarskie dotyczące postępowania pielęgnacyjnego. Na jakie kwestie lekarze zwracają uwagę?

Postępowanie z chorym po udarze mózgu

Udar mózgu powoduje różnego typu upośledzenia, które zależą od tego, jaka część mózgu zostaje objęta udarem. W opiece nad pacjentem opuszczającym szpital bardzo ważna jest wiedza, co można lub wręcz trzeba robić, a czego należy unikać. Niestety, często bywa tak, że kontakt z chorym jest mocno utrudniony, a czasami wręcz niemożliwy. W takiej sytuacji rzeczywiście ciężko efektywnie pomagać, ale jednak to od najbliższego otoczenia osoby po udarze bardzo wiele zależy. Zobaczmy zatem, co jest szczególnie istotne w opiece nad udarowcem.

Profilaktyka odleżyn i odparzeń

Jeżeli chory leży, to kluczowe okazują się czynności profilaktyczne, aby nie doszło do poważnych problemów skórnych. Przede wszystkim należy choremu często zmieniać pozycję (nawet co godzinę, dwie godziny), co pozwoli zmniejszać nacisk na miejsca szczególnie podatne na tworzenie się odleżyn. Chodzi zwłaszcza o kość ogonową, pięty i wszelkie okolice kostnych wyniosłości.  Warto też zadbać o materac przeciwodleżynowy, ale i stosowanie materiałów naturalnych – dotyczy to zarówno bielizny osobistej, jak i pościelowej. Konieczne jest także zwrócenie uwagi, aby pod chorym nic się nie fałdowało. Skóra powinna być zaś regularnie przemywana oraz natłuszczana.

Zapobieganie powikłaniom oddechowym

Bardzo niebezpieczne jest zapalenie płuc ze względu na już i tak duże osłabienie organizmu. Dlatego tak ważna okazuje się prawidłowa wentylacja płuc. W tym celu stosuje się oklepywanie klatki piersiowej czy nakłanianie chorego do odkrztuszania wydzieliny zalegającej w oskrzelach. Głowa nie powinna też być przygięta do klatki piersiowej. Bardzo korzystne są ćwiczenia oddechowe. To może być nawet proste dmuchanie przez rurkę do butelki wypełnionej wodą.

Przeciwdziałanie infekcjom dróg moczowych

W związku z tym, że odporność osoby po udarze jest bardzo osłabiona, a jednocześnie dość często stosuje się cewnik, to naprawdę łatwo o pojawienie się problemów z układem moczowym. Konieczne są zatem odpowiednie zabiegi pielęgnacyjne, a przede wszystkim zadbanie o zachowanie czystości ujścia cewki moczowej oraz regularna wymiana cewnika.  Wszelkie nieprawidłowości w wyglądzie moczu wymagają natychmiastowej interwencji. Może to być skutek niedrożności cewnika, ale również wystąpienia stanów zapalnych. Należy też  zwracać uwagę, aby nie doszło do odwodnienia organizmu.

Pilnowanie w trakcie jedzenia i picia

Kłopoty z przełykaniem nie są niczym dziwnym, zważywszy na fakt, że osoby po udarze mózgu cierpią zazwyczaj z powodu określonych niedowładów twarzowo-językowych. W wielu przypadkach zanika odruch kaszlowy, a ponadto występują poważne zaburzenia świadomości.  Dlatego tak istotne okazuje się jedzenie w pozycji siedzącej, a przynajmniej półsiedzącej. Jednocześnie należy pokarm odpowiednio przygotować. To kwestia rozdrobnienia, ale i zagęszczenia. Trzeba też pamiętać, że z dużej części produktów należy całkowicie zrezygnować do czasu poprawy stanu zdrowia po udarze. Osoba zajmująca się karmieniem powinna też zwrócić uwagę, aby nie podawać pokarmu na stronę dotkniętą porażeniem.

 

Zapobieganie powikłaniom zakrzepowo – zatorowym, przykurczom i zanikom mięśniowym

Chory, który jest praktycznie unieruchomiony, zostaje narażony na powstawanie zakrzepów i stąd konieczność jego aktywizacji. Bardzo ważna w tym zakresie okazuje się regularna gimnastyka kończyn dolnych.  Początkowa rehabilitacja po udarze mózgu nie może być zbyt intensywna, aby nie doszło do nadmiernych przeciążeń. Wykonuje się gimnastykę bierną, ale i czynną zarówno w kończynach zdrowych, jak i porażonych.  Warto pamiętać, że udarowiec z reguły jest bardzo słaby i naprawdę szybko się męczy.

Niedostatek ruchu i wzmożona spastyczność sprawia, że bardzo szybko mogłoby dojść do poważnych przykurczy i zaników mięśniowych. W związku z tym korzystne unikanie nasilającego spastyczność ułożenia na plecach – najbardziej sprawdza się ułożenie przeciwstawne do pojawiającej się tendencji przykurczowej w kończynach. Można układać na boku dotkniętym niedowładem, ponieważ to skutecznie stymuluje korę mózgową.  Trzeba jednak pamiętać, aby wtedy zmieniać pozycję nawet co pół godziny. Ręka niesprawna powinna mieć zawsze palce wachlarzowo rozłożone (nie mogą być zaciśnięte) i uniesione na niewielkim wałku. Ważne też, aby stopa nie opadała. Absolutnie niedopuszczalne jest stosowanie drabinek do podciągania, ponieważ zwiększają napięcia mięśniowe prostowników, a tym samym nasilają spastyczność.

 

Problemy ze spastycznością po udarze mózgu

Warto pamiętać, że odpowiednia rehabilitacja po udarze mózgu przynosi stopniowe efekty. Z drugiej strony łatwo o błędy, a te często prowadzą do intensyfikacji spastyczności. Obchodzenie się z chorym po udarze wymaga zatem nie tylko systematyczności, ale i delikatności oraz dokładności. Niektóre bodźce mocno nasilają spastyczność. Zbyt gwałtowne ruchy podczas toalety ciała czy zmianie cewnika podrażniają skórę, a to powoduje pojawienie się dolegliwości bólowych, które niestety wzmacniają spastyczność. Podobnie jest z zimnem, więc należy zwracać uwagę na temperaturę wody do kąpieli, ale i odpowiedni ubiór – np. chorzy często uskarżają się na marznące stopy. Ciepło zaś rozluźnia mięśnie.

Bardzo ważne jest niedopuszczanie do tego, aby chory po udarze mózgu leżał na wznak z wyprostowanymi nogami. Jednocześnie należy zadbać o odpowiednią dawkę snu i wypoczynku, nie można zarazem zaniechać aktywności. Jeżeli chory może wstawać, to powinien to robić i unikać długiego leżenia w łóżku. Konieczne są systematyczne ćwiczenia fizyczne. W przypadku przykurczu palców u rąk najlepiej taką kończynę włożyć pod poduszkę i następnie wsunąć ją pod głowę.

Nawiązywanie kontaktu z chorym po udarze

Z tym zazwyczaj bywają mniejsze lub większe problemy i dlatego tak ważne jest okazanie życzliwości, wyrozumiałości i często cierpliwości. Więcej informacji na ten temat można znaleźć w innym naszym artykule Jak wyjść z afazji po udarze mózgu.

 

Jak widzą ludzie po udarze?

Po udarze mózgu pacjenci często doświadczają zaburzeń widzenia, które mogą znacząco wpływać na ich codzienne funkcjonowanie. Najczęściej spotykanym problemem jest hemianopsja, czyli utrata połowy pola widzenia w obu oczach. Może to być wynikiem uszkodzenia drogi wzrokowej, która prowadzi sygnały z oczu do mózgu. W praktyce oznacza to, że pacjent może nie widzieć obiektów po jednej stronie ciała, co znacznie zwiększa ryzyko upadków i urazów. Dodatkowo, osoby po udarze mogą cierpieć na podwójne widzenie (diplopia) lub zaburzenia ruchomości gałek ocznych, co utrudnia śledzenie ruchomych obiektów i precyzyjne wykonywanie zadań, takich jak czytanie czy pisanie. Zaburzenia percepcji głębi również są częstym problemem, co sprawia, że pacjenci mają trudności z oceną odległości, na przykład podczas nalewania napojów czy poruszania się po schodach.

Przeciwwskazania do rehabilitacji po udarze

Rehabilitacja po udarze jest kluczowym elementem procesu powrotu do zdrowia, jednak istnieją pewne przeciwwskazania, które mogą uniemożliwić rozpoczęcie terapii.
Przede wszystkim, pacjenci w stanie niestabilnym hemodynamicznie, z nieuregulowanym ciśnieniem krwi czy arytmiami, nie powinni rozpoczynać intensywnej rehabilitacji, gdyż może to grozić pogorszeniem stanu zdrowia. Również osoby z zaawansowanymi infekcjami, takimi jak sepsa czy zapalenie płuc, powinny najpierw przejść leczenie farmakologiczne przed przystąpieniem do ćwiczeń rehabilitacyjnych. Dodatkowo, pacjenci z poważnymi zaburzeniami świadomości lub znacznymi deficytami poznawczymi mogą nie być w stanie aktywnie uczestniczyć w terapii, co znacznie ogranicza jej skuteczność. W takich przypadkach, konieczne jest dostosowanie planu rehabilitacji do możliwości pacjenta i monitorowanie jego stanu zdrowia przez zespół medyczny.

Zapalenie płuc u osoby leżącej po udarze – rokowania

Zapalenie płuc jest jednym z najpoważniejszych powikłań u pacjentów leżących po udarze, ze względu na ograniczoną ruchomość i osłabienie mięśni oddechowych. Rokowania w przypadku zapalenia płuc po udarze mogą być poważne, zwłaszcza u osób starszych i tych z współistniejącymi chorobami. Powikłania te mogą prowadzić do znacznego pogorszenia stanu zdrowia, wydłużenia hospitalizacji, a w niektórych przypadkach nawet do zgonu. Dlatego najważniejsze jest wczesne rozpoznanie i leczenie infekcji.

Jednym z efektywnych sposobów wspomagania leczenia zapalenia płuc jest oklepywanie klatki piersiowej, które pomaga w mobilizacji wydzieliny oskrzelowej. Oklepywanie powinno być wykonywane regularnie, kilka razy dziennie, z delikatnością, aby nie powodować urazów. Technika ta polega na delikatnym, rytmicznym stukaniu w klatkę piersiową pacjenta dłońmi ułożonymi w kształcie kubka. Oklepywanie wspomaga odkrztuszanie i zapobiega zaleganiu wydzieliny, co może zmniejszyć ryzyko powikłań płucnych.