Udar mózgu ma zazwyczaj bardzo poważne konsekwencje zdrowotne, a jednym z najczęstszych i najbardziej uciążliwych skutków jest afazja po udarze mózgu. Problem ten polega na utracie zdolności mowy i rozumienia języka, co znacząco wpływa na jakość życia pacjenta. Czy afazja może się cofnąć? W wielu przypadkach tak, jednak proces ten wymaga intensywnej terapii. Kluczową rolę w powrocie do zdrowia odgrywa specjalistyczna rehabilitacja afazji mowy, w tym profesjonalna terapia logopedyczna.

Afazja po udarze mózgu – przykre statystyki

Jednym z najczęstszych następstw udaru mózgu jest afazja. Szacuje się, że ponad 70% osób po udarze doświadcza różnego rodzaju problemów językowych. . Najczęściej będzie to niewyraźna mowa, a ponadto trudności w zrozumieniu słów wypowiadanych przez inną osobę, braki w słownictwie, nieumiejętność budowania poprawnych gramatycznie zdań, kłopot z zapamiętywaniem czy też problemy z wychwyceniem i zrozumieniem ironii, żartu bądź metafory.

Jak długo trwa afazja po udarze mózgu? To zależy od wielu czynników, takich jak stopień uszkodzenia mózgu, czas rozpoczęcia terapii i indywidualne predyspozycje pacjenta. Niektóre osoby odzyskują mowę w ciągu kilku miesięcy, podczas gdy inne potrzebują kilku lat intensywnej terapii.

Terapia afazji powinna zacząć się praktycznie od razu – im wcześniej zacznie się ćwiczenia, tym większa szansa na całkowite przywrócenie zdolności mowy i rozumienia. Jednak badania przeprowadzone w 2016 roku przez fundację Udar Mózgu pokazały, że tylko 54% chorych współpracowało z neurologopedą w trakcie pobytu w szpitalu. Co więcej, jedynie połowa udarowców korzysta z terapii po wyjściu ze szpitala. Aż 60% z nich musi płacić za terapię z własnej kieszeni, więc spotkania terapeutyczne odbywają się zdecydowanie zbyt rzadko – 1/3 ma zajęcia raz w tygodniu, a pozostali dwa razy w miesiącu.

Rodzaje afazji po udarze

Udar mózgu często powoduje zaburzenia mowy, które mają charakter afazji bądź dyzartrii. W tym drugim przypadku pacjent nie zostaje pozbawiony myślenia, a jedynie artykulacji oraz krótszej fazy wydechu. Przejawia się to mową bełkotliwą, a także skróconym oddechem. W wyniku tego chory może się krztusić przy spożywaniu pokarmów.

Jeżeli dochodzi do tzw. anartrii, to nie tylko wydobycie jakiegokolwiek dźwięku okazuje się niemożliwe, ale również połykanie. Konieczne wtedy jest założenie sondy ułatwiającej podawanie pokarmów. Należy przy tym podkreślić, że udarowiec jest w stanie komunikować się z innymi za pomocą pisma.

Kiedy zaś dochodzi do afazji, to poza samymi problemami z mówieniem mamy jeszcze do czynienia z problemami z rozumieniem, czytaniem i pisaniem. Zaburzona jest też gestykulacja. W takiej sytuacji naprawdę trudno dojść do harmonii z chorym, który po prostu ma kłopot z przyswojeniem najprostszych poleceń. To zarazem znacznie utrudnia proces rehabilitacji.

Rodzaje afazji po udarze mogą się różnić w zależności od obszaru mózgu, który został uszkodzony. Wyróżnia się kilka głównych typów:

  • Afazja amnestyczna – objawia się trudnościami z nazywaniem przedmiotów i to pomimo tego, że pacjent doskonale wie, o jaki przedmiot chodzi i do czego on służy.
  • Afazja motoryczna (ruchowa) – uwidacznia się kłopotami z mówieniem. Czasami będzie to niemożność budowania dłuższych wypowiedzi, ale często dochodzi do problemów z wydobyciem jakiegokolwiek dźwięku. Przy afazji motorycznej udarowiec może też nieświadomie przekręcać słowa albo powtarzać wielokrotnie wcześniej usłyszany tekst.
  • Afazja sensoryczna (czuciowa) – deficyt związany jest z odbiorem mowy, więc chory ma trudności ze zrozumieniem tego, co się do niego mówi. W konsekwencji nie reaguje nawet na najprostsze polecenia.
  • Afazja mieszana po udarze – połączenie problemów z mówieniem i rozumieniem języka.
  • Afazja całkowita – pacjent nie jest w stanie ani mówić, ani rozumieć mowy, co jest najcięższą postacią zaburzenia.

Jak wyjść z afazji po udarze?

Warto podkreślić, że afazja po udarze w dużym stopniu przeszkadza w normalnym komunikowaniu się z osobą chorą, a to jednocześnie utrudnia proces rehabilitacji. Co ciekawe, ośrodki odpowiedzialne za mowę oraz za ruch ręki są położone obok siebie w mózgu. Oznacza to, że usprawnienie ręki automatycznie pobudza ośrodki związane z mową i odwrotnie – poprawa mówienia przyczynia się do poprawy sprawności ręki.

Dlatego też tak ważne jest, aby jednocześnie prowadzić terapię ruchową i logopedyczną. Odzyskiwanie zdolności rozumienia i wypowiadania słów nie jest łatwe, a przede wszystkim wymaga czasu oraz terapii dobranej indywidualnie pod konkretnego pacjenta.

Należy uwzględnić jego stan zdrowia, kondycję psychiczną, aktualne umiejętności i możliwości, a także temperament. Oczywiście im wcześniej rozpocznie się terapia, tym większe szanse na pełne odzyskanie mowy.

Neurologopeda stymuluje więc i pobudza neuroplastyczność mózgu udarowca jeszcze w szpitalu. Chodzi o to, aby wykorzystać tę specyficzną zdolność mózgu, a w zasadzie komórek nerwowych, do tworzenia nowych połączeń. Dzięki temu mózg powoli odbudowuje się i naprawia uszkodzone funkcje – odzyskuje się zdolność zapamiętywania i uczenia.

Terapia neurologopedyczna powinna być kontynuowana po opuszczeniu szpitala przez pacjenta. Może mieć miejsce w domu, ale także w ośrodkach rehabilitacyjnych.

Warto również podkreślić niezwykle istotną rolę najbliższych chorego w jego dochodzeniu do zdrowia po udarze mózgu. To przede wszystkim kwestia zrozumienia afazji i swoistego zamknięcia się osoby po udarze w swoim świecie, co wynika ze specyfiki problemu. Brak reakcji na polecenia lub pytania jest przecież efektem deficytów w mózgu, a nie złośliwości osoby chorej. W wielu przypadkach jednocześnie dochodzi też do obniżenia zdolności intelektualnych.

Rokowania w afazji po udarze

Rokowania w afazji po udarze zależą od wielu czynników, takich jak wiek pacjenta, zakres uszkodzenia mózgu oraz jakość terapii. Niektóre osoby wracają do pełnej sprawności, podczas gdy inne zmagają się z problemami przez resztę życia. Najważniejsze jest jednak to, że intensywna rehabilitacja znacząco zwiększa szanse na poprawę.

Podsumowując, afazja po udarze mózgu to poważne zaburzenie, które może znacząco utrudniać życie. Afazja czy się cofa? Tak, ale wymaga to systematycznej terapii i wsparcia ze strony specjalistów oraz rodziny. Wczesna rehabilitacja afazji mowy oraz odpowiednio dobrane metody terapeutyczne zwiększają szanse na odzyskanie zdolności komunikacyjnych i poprawę jakości życia pacjenta.